» Rozdzielczość «

Początkujący fotografowie cyfrowi miewają problemy ze zrozumieniem pojęcia rozdzielczości. Częstokroć mylone są terminy rozdzielczości i rozmiaru zdjęcia, a także jednostki, którymi opisywane są rozdzielczość obrazu cyfrowego oraz monitorów i drukarek.

Cyfrowe zdjęcie to zbiór przylegających do siebie, drobnych punktów (pikseli) o zróżnicowanej kolorystyce. Punkty te są identycznej wielkości, więc ściśle określona ich liczba mieści się na danej powierzchni. Dzięki temu, że mają różne barwy, tworzą różne kompozycje. Mówiąc bardziej naukowo, zdjęcie z aparatu cyfrowego to tak zwana mapa bitowa, stworzona z ułożonych jeden obok drugiego pikseli. W przypadku zdjęcia zapisanego w formacie JPEG, każdy piksel może przybierać jeden z ponad 16 milionów dostępnych kolorów, bowiem głębia bitowa takiego obrazu wynosi 24 bity (3 x 8 bitów na każdy spośród trzech kanałów barwnych).
Mozaika pikseli tworząca cyfrowe zdjęcie jest bardzo skomplikowana, więc musi się rządzić ściśle określonymi prawami, aby każde urządzenie mogło bez trudu wyświetlić lub wydrukować dane zdjęcie. Kluczowym jest tu pojęcie rozdzielczości.

ROZDZIELCZOŚĆ MONITORA I DRUKARKI

W przypadku, gdy cyfrowe zdjęcie wyświetlane jest na monitorze, jego rozdzielczość określa się liniowo, to znaczy że piksele zlicza się w linii prostej. Podstawową jednostką jest cal (2.54 centymetra), więc typowa rozdzielczość obrazu cyfrowego będzie określoną liczbę pikseli na cal długości. Na przykład typowy obraz zoptymalizowany do Internetu będzie miał rozdzielczość 72 ppi (ang. 72 pixels per inch, 72 piksele na cal). Natomiast typowa rozdzielczość zdjęcia, z którego zamierzamy zrobić odbitki lub które ma zostać wydrukowane, to 200-300 ppi. Rozdzielczość wyświetlanego obrazu cyfrowego to zatem liczba pikseli na długości jednego cala.

Nieco inaczej rzecz się ma w przypadku zdjęć drukowanych w drukarkach. Także w tym przypadku podstawową jednostką jest cal, jednakże zliczane są punkty (kropki). Rozdzielczość drukarki podaje się w dpi (ang. dots per inch, kropki na cal). W przypadku drukarek wartości rozdzielczości są znacznie wyższe, niż te określające rozdzielczość obrazu cyfrowego. Wynika to z faktu, że aby drukarka mogła odwzorować barwę danego piksela obrazu, musi pokryć papier więcej niż jedną barwą. Aby uzyskać ściśle określony kolor, drukarka nakłada na siebie wiele punktów - stąd konieczność wysokiej rozdzielczości drukarki. Wyjątkiem są drukarki termosublimacyjne, które są w stanie odwzorować określony piksel jednym punktem.

Aby p rzy pomocy drukarki atramentowej uzyskać obraz o fotograficznej jakości, należy posłużyć się rozdzielczością urządzenia 1440 dpi. Gdy rozdzielczość druku jest mniejsza, obniży się zużycie atramentu, ale ucierpi jakość wydruku. Zalecana rozdzielczość wydruków (nie drukarki) to 360 ppi. W przypadku drukarek termosublimacyjnych, rozdzielczość urządzenia powinna wynosić około 300 dpi, natomiast rozdzielczość wydruku ma taką samą wartość, a więc 300 ppi.
Wprawdzie niekiedy terminy ppi i dpi są używane zamiennie, ale warto trzymać się prawidłowej terminologii celem uniknięcia nieporozumień.

ROZDZIELCZOŚĆ APARATU CYFROWEGO

Pojęcia rozdzielczości używa się także w innym kontekście. Na przykład gdy ktoś mówi o 6-megapikselowym aparacie cyfrowym, można usłyszeć, że maksymalna dostępna rozdzielczość zdjęć wynosi 3072 x 2048 pikseli. Po przemnożeniu tych wartości przez siebie uzyskamy wynik określający liczbę pikseli, z których składa się zdjęcie. Rzeczywiście przyjęło się mówić wówczas o rozdzielczości, choć oczywiście są to wartości określające liczbę pikseli na długości i szerokości, a nie ich gęstość, która w bezpośredni sposób wpływa na jakość obrazu na papierze. Liczba pikseli to po prostu liczba danych. Im więcej danych, tym większy potencjał zdjęcia, ale oczywiście tym więcej miejsca zajmuje ono na karcie pamięci. Zdjęcia z aparatu 3-megapikselowego zapisane w bezstratnym formacie TIFF będą miały wielkość 9 MB. Oczywiście, na ogół stosuje się format JPEG, który kompresując obraz zmniejsza jego rozmiar.

Warto wykonywać zdjęcia z najwyższą dostępną rozdzielczością, ponieważ nigdy nie wiadomo, jaki będzie ostateczne przeznaczenie danego obrazu. Czasem trudno przewidzieć, czy faktycznie odbitki będą miały tylko i wyłącznie rozmiar 9x13 cm, czy może któreś ze zdjęć będzie wyjątkowo udane i zasługujące na co najmniej 15 x 21 cm. Rejestracja zdjęć w większej rozdzielczości daje nam też większą swobodę przy kadrowaniu z poziomu programu graficznego.

ROZDZIELCZOŚĆ A FIZYCZNA WIELKOŚĆ OBRAZU

Większa rozdzielczość zdjęcia sprzyja obróbce w programie graficznym oraz umożliwia robienie większych odbitek. Liczba pikseli ma bezpośredni wpływ na wielkość odbitek, ale należy mieć świadomość, że duża odbitka eksponuje wszelkie wady obrazu. Tak więc, nawet jeśli dany aparat posiada matrycę 6-megapikselową, ale słabą optykę, nie warto robić odbitek w maksymalnym rozmiarze. Jeżeli natomiast przyjąć czysto teoretyczne założenie, iż liczba pikseli jest jedynym determinantem wielkość i jakości możliwych do wykonania odbitek, to poniższa tabela reprezentuje potencjał poszczególnych rozdzielczości.

liczba megapikseli format odbitki (bez interpolacji)

1 odbitki nie zalecane
2 9 x 13 cm
3 10 x 15 cm
4-5 13 x 18 cm
6 15 x 21 cm
8 20 x 30 cm

Należy podkreślić, że sztuczne zwiększenie rozdzielczości obrazu na drodze interpolacji w programie graficznym wprawdzie umożliwia wykonanie większych odbitek, ale ich jakość może być słabsza. W związku z tym faktem, warto mieć na uwadze, na jak wiele można sobie pozwolić, dokonując interpolacji. Można założyć, iż w miarę dobrą jakość da się uzyskać drukując w formacie o jeden stopień większym od zalecanego. Tak więc ze zdjęcia 2-megapikselowego można zaryzykować wykonanie odbitek 10 x 15 cm.

Równie istotne jest pojęcie rozmiaru zdjęcia, które w sposób bezpośredni związane jest z jego fizycznymi wymiarami. Pracując z obrazem o stałej liczbie pikseli, każdorazowa zmiana rozmiaru będzie skutkować zmianą rozdzielczości. Zwiększenie rozmiaru obrazu spowoduje zmniejszenie rozdzielczości. Odwrotnie jest w przypadku zmniejszenie rozmiaru - wówczas rozdzielczość wzrośnie.

Przy zachowaniu liczby pikseli, podwojenie rozdzielczości obrazu
skutkuje pomniejszeniem go do 25% oryginalnego rozmiaru.

Zależność ta ma duże znaczenie, ponieważ przygotowując obraz do druku, aby uzyskać lepszą wyrazistość dokonuje się powiększenia rozdzielczości właśnie. Bardzo ważne, by rozdzielczość obrazu była właściwa, w przeciwnym wypadku może dojść do poważnej utraty jakości.

Im większa rozdzielczość, tym większa wyrazistość obrazu, lepsze odwzorowanie szczegółów fotografowanej sceny. Obraz powinien być odpowiednio przygotowany do odbitek, zaleca się rozdzielczość 300 ppi. Decydując się na odbitki z obrazów o mniejszej rozdzielczości, ryzykujemy utratą jakości, a w skrajnych przypadkach uwidocznienie pikselowej struktury obrazu.

Właściwy wybór rozdzielczości ma również duże znaczenie podczas wysyłania zdjęć przy pomocy poczty elektronicznej. Bezsensowne jest wysyłanie przez Internet plików zdjęciowych o rozdzielczości identycznej z wymogami drukarki. Całkowicie wystarczająca jest wielkość 800 x 600 pikseli i 72 ppi. Wysyłając obraz o większej rozdzielczości dokonujemy zasadniczo dwóch błędów. Po pierwsze nie uwzględniamy środowiska, w którym zdjęcia będą oglądane. Bezpośrednią implikacją jest fakt, że obraz może nie mieścić się na ekranie. Jeżeli bowiem obszar ekranu widza ustawiony jest powiedzmy na 1024 x 768 pikseli, to każde większe zdjęcie będzie oglądane albo fragmentarycznie, albo sztucznie pomniejszone przez przeglądarkę utraci na jakości, ponieważ piksele nie będą należycie prezentowane. Po drugie, obraz o dużej rozdzielczości jest plikiem o większym rozmiarze, tak więc skrzynka pocztowa już przy kilku odebranych zdjęciach zostanie po prostu zapchana. Na ogół zwykli użytkownicy posiadają konta o ograniczonej pojemności i dlatego trzeba ograniczyć wielkość wysyłanych plików do niezbędnego minimum.

ROZDZIELCZOŚĆ MONITORA

Także w przypadku dyskusji na temat bieżącego obszaru ekranu, słyszy się niekiedy, iż ma on rozdzielczość na przykład 1024 x 768 pikseli, choć oczywiście purysta na pytanie o rozdzielczość odrzekłby, że na ogół wynosi ona 96 ppi (choć Photoshop optymalizując obrazy do Internetu zmienia ich rozdzielczość na 72 ppi). Purysta dopowiedziałby również, iż właśnie z tego powodu jako większe wyświetlane są obrazy cyfrowe, posiadające większą rozdzielczość aniżeli rozdzielczość monitora. Wynikają w związku z tym pewne nieporozumienia, ale na szczęście program Photoshop przychodzi nam z pomocą. Dzięki funkcji Widok-Wielkość rzeczywista każdy piksel obrazu odwzorowany jest dokładnie jednym pikselem monitora. Wyświetlane w ten sposób zdjęcie będzie wyraźnie uwidaczniało swój potencjał. Inną opcją, która może się przydać jest polecenie Widok-Wielkość w druku. Nie jest to wprawdzie doskonałe rozwiązanie, ale przynajmniej w przybliżeniu prezentuje wielkość obrazu zgodną z rozmiarem ewentualnego wydruku.

ZMIANA ROZDZIELCZOŚCI Z POZIOMU PHOTOSHOPA

Aby ustawić poprawną rozdzielczość dla danego zdjęcia w programie Photoshop, należy skorzystać z polecenia Obrazek-Rozmiar obrazka. Jeżeli chcemy się przekonać, w jakim rozmiarze obraz może zostać wydrukowany z rozdzielczością 300 ppi bez ingerowania w liczbę pikseli, należy wyłączyć opcję Metoda ponownego próbkowania, a następnie w polu Rozdzielczość wprowadzić wartość 300 piks/cal. Program automatycznie obliczy rozmiar zgodnie z wpisaną wartością. Na przykład wykonane aparatem cyfrowym zdjęcie o liczbie pikseli 3072x2048, w rozdzielczości 180 ppi może zostać wydrukowane w przybliżeniu na przestrzeni 43 x 29cm. Po zmianie rozdzielczości na 300 ppi rozmiar wydruku ulegnie zmniejszeniu, do 26 x 17cm.

Innym sposobem na przygotowanie obrazu do odbitek określonego rozmiaru, jest użycie narzędzia Kadruj. W pasku menu wpisanie odpowiednich wartości, na przykład Szerokość 15 cm, Wysokość 10 cm, Rozdzielczość 300 piks/cal.

Następnie rysujemy narzędziem prostokąt obejmujący stosowny fragment zdjęcia. Zatwierdzamy poprzez wciśnięcie Enter na klawiaturze, a program automatycznie dokona właściwych operacji.

W przypadku zdjęć z niektórych aparatów, nie będzie możliwe objęcie kadrem całego obrazu. Format odbitek nie pokrywa się bowiem z formatem wykonanego zdjęcia. Należy takie zdjęcia przygotowywać w przed zaniesieniem do fotolabu, bo tamtejszy pracownik może tego nie zrobić, wskutek czego zdjęcie będzie na odbitce ucięte w niekorzystny sposób.

Cały proces prawidłowego kadrowania i przygotowywania odbitek wraz z innymi praktycznymi informacjami omówiłem w filmach instruktażowych.

ROZDZIELCZOŚĆ A REKLAMA

Warto również mieć świadomość, iż rozdzielczość jest wciąż sztandarowym argumentem nieustającego wyścigu producentów aparatów cyfrowych. Liczba pikseli matrycy rejestrującej jest tylko jednym z elementów wpływających na jakość obrazu. Owszem, bezpośrednio wpływa na możliwość zarejestrowania mniejszej lub większej liczby szczegółów, ale o tym, czy będą one zarejestrowane decyduje jeszcze optyka i procesor aparatu. Nie należy pozwalać sobie wmówić, iż więcej zawsze znaczy lepiej. Niekiedy starsze aparaty dają lepszej jakości zdjęcia, aparaty o podobnej rozdzielczości, ale z niższej półki cenowej. Trudno oczekiwać, by aparat kompaktowy wart tyle, co obiektyw do lustrzanki cyfrowej pokroju Canona EOS 20D, czy Nikona D70s, robił od nich lepsze zdjęcia, nawet jeśli ma równie dużą rozdzielczość.